Vắc xin và Tự kỷ: Hiểu đúng để yêu thương và bảo vệ con trẻ

Trong hành trình nuôi dạy con, vấn đề xoay quanh sức khỏe thể chất và tinh thần của con là một sự quan tâm thường trực ở các bậc phụ huynh. Dù đã có không ít bằng chứng khoa học xác nhận vắc xin không gây ra tự kỷ, nhưng nỗi lo lắng về việc tiêm vắc xin có liên quan đến chứng tự kỷ vẫn tồn tại, không phải vì thiếu thông tin, mà vì sự mất cân bằng giữa kiến thức khoa học và cảm xúc lo âu khi làm cha mẹ.

Bài viết này không chỉ nhằm làm rõ những hiểu lầm, mà còn giúp những bậc cha mẹ, những người chăm sóc bên cạnh trẻ tái kết nối với niềm tin vào y học dựa trên bằng chứng, đồng thời lắng nghe và đồng cảm với nỗi hoang mang rất thật của phụ huynh trong một thế giới ngập tràn thông tin sai lệch.

Tự kỷ và độ tuổi chẩn đoán, sự trùng hợp dễ gây hiểu nhầm

Nhiều cha mẹ bắt đầu nhận thấy những dấu hiệu khác biệt ở con mình trong năm thứ hai của cuộc đời, đây cũng là lúc trẻ được tiêm ngừa nhiều loại vắc xin. Chính sự trùng hợp này khiến không ít người lầm tưởng rằng vắc xin là nguyên nhân gây ra tự kỷ.

Thực tế, khoa học đã chứng minh rằng nguyên nhân của rối loạn phổ tự kỷ (ASD) rất phức tạp và đa yếu tố, bao gồm yếu tố di truyền, tuổi tác cao của cha, sinh non, tổn thương trong thai kỳ hoặc quá trình sinh [1-3]. Tỷ lệ chẩn đoán ASD tăng lên trong những năm gần đây phần lớn là nhờ việc mở rộng tiêu chuẩn chẩn đoán và nhận thức cộng đồng được cải thiện [4], chứ chưa tìm thấy sự liên quan giữa việc tiêm vắc xin và sự hình thành chứng tự kỷ.

Hệ miễn dịch và tự kỷ

Các nhà khoa học đã và đang nghiên cứu mối liên hệ giữa hệ miễn dịch và chức năng não bộ trong tự kỷ. Một số nghiên cứu ghi nhận sự thay đổi về cytokine, phản ứng miễn dịch bất thường ở trẻ tự kỷ và người thân [5]. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là vắc xin, vốn chỉ kích thích miễn dịch có kiểm soát, là “thủ phạm” gây ra chứng tự kỷ.

Một ví dụ tiêu biểu là virus Rubella. Nếu phụ nữ mang thai nhiễm Rubella, virus này có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho thai nhi, dẫn đến mù lòa, chậm phát triển trí tuệ hoặc tự kỷ [6]. Chính vì vậy, vắc xin Rubella ra đời như một “tấm khiên” phòng vệ an toàn, giúp ngăn ngừa căn bệnh nguy hiểm này và bảo vệ thai phụ cũng như em bé khỏi những hậu quả nặng nề. Hiểu một cách đơn giản: Virus gây bệnh, còn vắc xin giúp phòng bệnh. Nhầm lẫn hai điều này là lý do cốt lõi dẫn đến nỗi sợ vắc xin, một nỗi sợ không có cơ sở khoa học, và nhấn mạnh rằng bệnh lý mới là vấn đề, không phải vắc xin [5].

Ngoài ra, một hiện tượng được nhiều phụ huynh và chuyên gia ghi nhận, đó là một số trẻ tự kỷ có biểu hiện hành vi cải thiện trong các đợt sốt. Các hành vi như lặp lại, mất chú ý hay lời nói không phù hợp có thể giảm tạm thời khi trẻ sốt [7]. Các nhà khoa học cho rằng đây là kết quả của sự kích hoạt một số protein bảo vệ tế bào trong quá trình sốt, giúp cải thiện kết nối giữa các vùng não. Dù chưa thể rút ra kết luận dứt khoát, hiện tượng này mở ra hướng nghiên cứu mới về dấu ấn sinh học và khả năng điều hòa thần kinh ở trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng hiện tượng này không liên quan đến vắc xin, mà là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi bị sốt [8].

>> Xem thêm: Con đặc biệt theo cách của riêng mình

Tóm lại, niềm tin rằng vắc xin gây ra tự kỷ vì có liên quan đến miễn dịch là một suy diễn sai lệch. Hệ miễn dịch có thể đóng vai trò trong cơ chế của tự kỷ, nhưng tiêm vắc xin không gây ra sự bất thường đó. Trái lại, vắc xin giúp phòng bệnh, bao gồm cả những bệnh có nguy cơ gây tổn thương thần kinh nghiêm trọng cho trẻ.

Chất bảo quản Thimerosal và sự thật về thủy ngân

Một lo ngại phổ biến là Thimerosal - chất bảo quản chứa ethylmercury trong một số loại vắc xin - có thể gây hại cho trẻ. Nhưng ethylmercury được cơ thể đào thải rất nhanh và có độc tính thấp hơn nhiều so với methylmercury từ môi trường.

Từ năm 2001, Thimerosal đã bị loại khỏi hầu hết các vắc xin trẻ em ở nhiều quốc gia [9]. Hàng loạt nghiên cứu quy mô lớn cũng cho thấy không có mối liên hệ nào giữa Thimerosal và nguy cơ tự kỷ [9-10].

Vắc xin MMR và hiểu lầm bắt nguồn từ một sai lầm lịch sử

Hiểu lầm về vắc xin sởi - quai bị - rubella (MMR) bắt nguồn từ một nghiên cứu năm 1998 đã bị rút lại vì tuyên bố sai lệch nghiêm trọng. Tuy vậy, nỗi sợ vẫn kéo dài và trở thành nguồn gốc của làn sóng chống vắc xin trên toàn cầu.

Nhiều nghiên cứu quốc tế với hàng trăm nghìn trẻ em tham gia đã cho kết quả nhất quán: vắc xin MMR không làm tăng nguy cơ tự kỷ, kể cả với trẻ có yếu tố nguy cơ di truyền [11-13].

Truyền thông, thuyết âm mưu và nỗi lo của những người làm cha mẹ

Khi một đứa trẻ được chẩn đoán tự kỷ, cha mẹ thường cảm thấy hoang mang, lo lắng và khát khao tìm ra nguyên nhân. Trong sự mơ hồ ấy, họ dễ tìm đến các “lý do dễ hiểu” như tiêm vắc xin. Những trang web, nhóm mạng xã hội chống vắc xin thường khai thác đúng nỗi sợ này bằng những câu chuyện cảm xúc nhưng thiếu bằng chứng khoa học [14].

>> Xem thêm: Cha mẹ cũng cần được quan tâm

Trong khi đó, các nguồn thông tin chính thống lại thường khô khan, thiếu sự đồng cảm cần thiết. Chính vì vậy, đã đến lúc khoa học cần biết cách lắng nghe và nói chuyện bằng trái tim, không chỉ bằng con số.

Kết luận: Bảo vệ trẻ bằng tri thức và tình yêu

Mong muốn điều tốt nhất cho con mình là khao khát của toàn bộ cha mẹ dù ở đâu, trong hoàn cảnh nào. Sự lo lắng của cha mẹ là điều tự nhiên, nhưng để bảo vệ con trẻ đúng cách, chúng ta cần dựa trên tri thức khoa học, không phải nỗi sợ mơ hồ.

Các nghiên cứu đã chỉ rõ rằng: vắc xin không gây ra tự kỷ. Tự kỷ là một rối loạn phức tạp với nhiều nguyên nhân, trong đó yếu tố di truyền đóng vai trò then chốt. Từ chối vắc xin không làm giảm nguy cơ tự kỷ, ngược lại còn khiến trẻ em đối mặt với những căn bệnh nguy hiểm có thể phòng tránh được.

>> Xem thêm: Hành vi tự làm đau ở trẻ tự kỷ

Tài liệu tham khảo

[1] L. Allen, O. Leon-Attia, M. Shaham, S. Shefer, and L. V. Gabis, “Autism risk linked to prematurity is more accentuated in girls,” PLoS One, vol. 15, no. 7, pp. 1–12, 2020, doi: 10.1371/journal.pone.0236994.

[2] F. K. Satterstrom et al., “Large-scale exome sequencing study implicates both developmental and functional changes in the neurobiology of autism,” Cell, vol. 180, no. 3, pp. 568–584.e23, Jan. 2020, doi: 10.1016/j.cell.2019.12.036.

[3] S. H. Yoon, J. Choi, W. J. Lee, and J. T. Do, “Genetic and epigenetic etiology underlying autism spectrum disorder,” J. Clin. Med., vol. 9, no. 4, p. 966, Apr. 2020, doi: 10.3390/jcm9040966.

[4] D. L. Christensen et al., “Prevalence and characteristics of autism spectrum disorder,” MMWR, vol. 65, pp. 1–23, 2016.

[5] P. Goines and J. Van de Water, “The immune system’s role in autism,” Curr. Opin. Neurol., vol. 23, pp. 111–117, 2010.

[6] MSD Manual, “Bệnh Rubella bẩm sinh,” MSD Manual Professional Edition, [Online]. Available: https://www.msdmanuals.com/vi/professional/khoa-nhi/nhiễm-trùng-ở-trẻ-sơ-sinh/bệnh-rubella-bẩm-sinh?autoredirectid=33983.

[7] L.K. Curran et al., “Behaviors associated with fever in children with autism spectrum disorders”, Pediatrics, vol. 120, no. 6, 2007, doi: 10.1542/ peds.2007-0360.

[8] K. Singh et al., “Sulforaphane treatment of autism spectrum disorder,” PNAS, vol. 111, pp. 15550–15555, 2014.

[9] L. K. Ball et al., “An assessment of thimerosal use in childhood vaccines,” Pediatrics, vol. 107, pp. 1147–1154, 2001.

[10] D. A. Geier et al., “Thimerosal-containing vaccine exposure and autism risk,” J. Trace Elem. Med. Biol., vol. 42, pp. 18–24, 2017.

[11] A. Hviid et al., “Measles, mumps, rubella vaccination and autism: A nationwide cohort study,” Ann. Intern. Med., vol. 170, pp. 513–520, 2019.

[12] K. M. Madsen et al., “MMR vaccination and autism: population-based study,” N. Engl. J. Med., vol. 347, pp. 1477–1482, 2002.

[13] Y. Uno et al., “MMR vaccines and autism in Asia: a case-control study,” Vaccine, vol. 30, pp. 4292–4298, 2012.

[14] M. Pivetti et al., “Vaccines and autism: beliefs of concerned mothers in Italy,” Int. J. Qual. Stud. Health Well-being, vol. 15, no. 1, 2020.